زیست شناسان ال یاسین 1

این وبلاگ توسط زیست شناسانان ال یاسین ۱ و دبیر محترمه تهیه شده است.به امید اینکه شما از این وبلاگ بهره کافی را ببرید.

زیست شناسان ال یاسین 1

این وبلاگ توسط زیست شناسانان ال یاسین ۱ و دبیر محترمه تهیه شده است.به امید اینکه شما از این وبلاگ بهره کافی را ببرید.

کیسه شنا وشناوری ماهی

کیسه شنا اندامی است که در اکثر ماهیان وجود دارد واز آن  برای حفظ حالت شناوری وتغیر عمق خود در آب استفاده می کنند. گاهی هم این اندام در عمل شنوایی، تنفس یا تولید صدا بکار می رود. این کیسه پر از گاز است. ماهی در ابتدا تولد، هوادر کیسه شنای خود ندارد اما وقتی که کیسه زرده ماهی در شروف تمام شدن است ، نوزاد ماهی به سطح آب آمده واز طریق لوله گوارش ومجرایی به نام پنوماتوفور که بین لوله گوارش وکیسه شنا قرار دارد، هوا وارد کیسه شنا می شود. حدود یک هفته بعد ممکن است که مجرای پنوماتوفور بسته شود ویا تا آخر عمر باز باقی بماند.

دسته ای از ماهیان که ارتباط کیسه شنای آ نها با لوله گوارش تا آخر عمر بر قرار است را فیزوستوم ( کیسه شنای باز) و گروهی را که در آ ن ها این ارتباط فقط در دوران نوزادی برقرار است وبعدا مجرای پنوماتوفور بسته می شود را فیزوکلیست ( کیسه شنای بسته) می نامند. ماهیان فیزوکلیست اکثرا دریا زی هستند.


یکی از وظایف کیسه شنا، نزدیک کردن وزن مخصوص( چگالی) بدن ماهی به وزن مخصوص آب است. به دلیل زیاد بودن چگالی آب دریا نسبت به آب شیرین، ماهی وسایر اشیای موجود در آب دریا تمایل بیشتری به شناوری به سمت بالا دارند وبه همین دلیل است که کیسه شنا در ماهیان آب شیرین بزرگ تر است . کیسه شنا به طور متوسط حدود 5% حجم بدن ماهیان دریایی وحدود 7% حجم بدن ماهیان آب شیرینرا به خود اختصاص می دهد. البته وجود یا عدم وجود کیسه شنا واندازه آن به اکولوژی وعادات زندگی ماهی بستگی دارد. ماهیان کفزی کیسه شنای کوچک دارند یا به طور کلی فاقد کیسه شنا هستند وچگالی بعضی از آنها تا5% از چگالی آب دریا بیشتر است.

در ماهیان فاقد کیسه شنا عامل اصلی بالا آمدن در ستون آب داشتن باله های سینه ای قوی وبزرگ است. آن دسته از ماهیان کفزی که برای به دست آوردن غذا از کف بستر به سمت بالا شنا می کنند کیسه شنای کوچک دارند وحجم کیسه شنای بعضی از آن ها 3/0-1% حجم بدن آن هاست. در آن دسته از ماهیان دریایی که دور از بستر زندگی می کنند ودامنه مهاجرت عمودی آن ها هم کم استف حجم کیسه شنا در حدود 5-6/5% حجم بدنشان است. در ماهیان آب شیرین حجم کیسه شنا 7-6 /10% حجم بدنشان است.

ماهیانی که در آب های جاری بسر می برند نسبت به ماهیانی که در آب های راکد زندگی می کنند، کیسه شنای کوچکتری دارند به خاطر این که حالت شناوری آن ها کاهش یافته

وماهی بتواند در یک محل معین از جویبار باقی بماند. از میان ماهیان آب های جاری، کیسه شنای گونه هایی که عادت به زندگی در آب های با جریان تند دارند، نسبت به ماهیانی که در آبهای آرامتر زندگی می کنند، از گنجایش و وسعت کمتری برخوردار است.

گازهای اصلی تشکیل دهنده کیسه شنا،2O و2N می باشد. در ماهیان آب شیرین 2N بیشتر است ولی در ماهیان دریایی که در اعماق بیشتری زیست می کنند، 2O بیشتر است.

 کیسه شنا از سه لایه تشکیل شده است:

1-   لایه خارجی که دارای گوانین است ونقره ای رنگ است.

2-   لایه میانی که عضلانی است.

3-   لایه داخلی که سلول هایش دارای واکوئل های ترشحی هستند وبه همین علت است که از کیسه شنا، چسب تهیه می شود.

پروخالی شدن کیسه شنا :

ماهیان وقتی به اعماق می روند، مقدار گاز موجود در کیسه شنای خود را افزایش می دهند تا سنگین تر شوند ولی وقتی از اعماق به مناطق سطحی تر نزدیک می شوند، به دلیل کاهش فشار ، حجم گاز داخل کیسه شنا زیاد شده ومقداری از آن خارج می شود. در ماهیان، کیسه کیسه شنای باز( فیزوستوم) مسیر اصلی پر یا خالی شدن کیسه شنا، مجرای پنوماتوفور (پنوماتیک) است وفقط در تعداد کمی از آن ها عروق خونی توسعه یافته در دیواره کیسه شنا جهت تبادلات گازی وجود دارد.

بیش از دو سوم ماهیان استخوانی فیزوکلیست هستند. در ماهیان فیزوکلیست برر خلاف اکثر ماهیان فیزوستوم، ساختارهای ویژه ای مرتبط با دستگاه گردش خون برای خالی کردن یا اتساع کیسه شنا وجود دارد که عبارتند از :

1-   رته میرابیل(Rete mirabile) یا شبکه شگفت انگیز وغده گازی جهت اتساع کیسه شنا.

2-   اندام بیضی شکل جهت باز جذب گاز از کیسه شنا به خون.

لازم به تذکر است که بجز غده گازی واندام بیضی شکل، بقیه قسمتهای دیواره کیسه شنا به دلیل داشتن بلورهای گوانین، نسبت به گازهای غیر قابل نفوز است.

 

1-  رته میرابیل :

این شبکه عبارت است از یک گروه به هم فشرده از مویرگ های آوران و وابران که یک دیگر را احاطه می کنند. ترشحات موضعی اسید لاکتیک در نزدیک انتهای شبکه در محل غده گازی سبب کاهش PH خون می شود. اسیدی شدن خون سبب کاهش میل ترکیبی هموگلوبین با اکسیژن می شود، در نتیجه اکسیژن از هموگلوبین جدا شده وبه داخل پلاسمای خون آزاد می گردد. در اثر اختلاف فشار وبه طریق پدیده انتشار اکسیژن از پلاسمای خون وارد کیسه شنا می شود. از طرف دیگر به دلیل اینکه فشار اکسیژن در عروق وابران شبکه رته میرابیل ، بیشتر از عروق آوران می شود، مقداری اکسیژن از عروق وابران به عروق آوران ( عروقی که به سمت کیسه شنا می روند) که در مجاورت آن ها قرار دارند، انتشار یافته ودر نتیجه امکان نفوذ مقادیر بیشتری اکسیژن به کیسه شنا فراهم می گردد.

علاوه براکسیژن ممکن است بخش مهمی از گازهای ترشح شده به کیسه شنا، دی اکسید کربن باشد که از بی کربنات موجود در خون یا سوخت وساز غده گازی حاصل می شود.

هرچه طول مویرگ ها در شبکه رته میرابیل زیادتر باشد، انتقال گاز از عروق وابران به آ وران شبکه به صورت شدید تر اتفاق می افتد یا بعبارت دیگر قدرت انتقال گاز از خون به داخل کیسه شنا بیشتر خواهد شد وبه همین علت است که در ماهیان ساکن اعماق 1500 تا 3500 متری ، شبکه مویرگی رته میرابیل 25 برابر طویلتر از ماهیانی است که در عمق 150تا 500 متری زیست می کنند.

2-  اندام بیضی شکل :

کاهش حجم کیسه شنا در ماهیان فیزوکلیست، از طریق انتشار گاز از کیسه شنا به داخل جریان خون از محل یک ناحیه غنی از عروق خونی که به شکل نیم دایره ای یا بیضی است،انجام می شود. این ساختار را به خاطر شکل خاصی که دارد اندام بیضی می گویند ودر دیواره پشتی کیسه شنا قرار دارد . در مواقعی که نیاز به دفع گاز از کیسه شنا( ورود گاز از کیسه شنا به خون) نیست، ارتباط اندام بیضی با حفره داخلی کیسه شنا توسط یک دریچه عضلانی قطع می شود. شل شدن این دریچه عضلانی سبب می شود که تماس ومجاورت مویرگ های اندام بیضی با گاز های داخل کیسه شنا امکان پذیر شود. استثناا در برخی ماهیان فیزوکلیست دریچه عضلانی مذکور بین اندام بیضی وحفره داخلی کیسه شنا وجود دارد، در این ماهیان از طریق انقباض مویرگ های اندام بیضی ویا در اثر انقباض

ودر نتیجه ضخیم شدن دیواره کیسه شنا، از خروج گاز از کیسه شنا ممانعت می شود. گاز اضافی وارد شده از کیسه شنا به خون از طریق آبشش ها به خارج از بدن دفع می شود.

اکثر ماهی ها کیسه شنا دارند ( ماهیان پرورشی سردابی ، گرمابی وخاویاری) اما تن ماهیان، کوسه ماهیان، سپر ماهیان، دهانگردان و.... کیسه شنا ندارند. در ماهی سوف کیسه شنا بسته است. اردک ماهی وماهیان خاویاری کیسه شنای یک قسمتی، کپور کیسه شنای دو قسمتی وشگ ماهی کیسه شنایی با دو مجرا ( ورودی- خروجی ) دارد.



     نویسنده:فاطمه دوست محمدی

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد